AHLAK YARGISI

AHLAK YARGISINI DİĞER YARGI TÜRLERİNDEN AYIRAN NİTELİKLER NELERDİR?

Yargı, kavramlar arasında doğru ya da yanlış olacak biçimde kurulan bağdır. Örneğin; "Ahlak normatif (ku­ral koyucu) bir bilgidir" dediğimizde "ahlak", "normatife "bilgi" kavramları arasında bir bağ kurmak­ta ve bir iddiada bulunmaktayız. Bu iddia doğru ya da yanlış olabilir. Yargının varlığı için önemli olan, doğruluk ya da yanlışlık değildir; iddianın varlığıdır. Buna göre bir iddiayı dile getiren söz dizisine yargı diyebiliriz.

Yargıları gerçeklik ve değer yargıları olmak üzere ikiye ayırmak alışkanlık haline gelmiştir.

GERÇEKLİK YARGILARI: Bunlar nesneler dünyasına ilişkin yargılardır. Bir gerçekliği (realiteyi) dile getirir. Gözlem ve deneye dayandıkları için nesneldir, yani kişiden kişiye değişmez.

DEĞER YARGILARI: Bunlar bir gerçekliği değil, bir değerlendirmeyi içeren yargılardır. Genel nitelikleri kişiden kişiye, zamandan zamana, toplumdan topluma değişme göstermesidir. Bu yargılar kişinin bir eylem, bir tutum, bir durum karşısındaki tepkisini dile getirdiğinden özneldir.Değer yargılarının alanı oldukça geniştir. Bu yargılar farklı bilgi dallarının konusunu oluşturur:

■ Yaratma alanında sanat yargıları (güzel - çirkin)

■ İnanç alanında din yargıları (sevap - günah)

■ Eylem alanında ahlak yargıları (iyi -kötü)

Ahlak yargıları eylem alanıyla ilgili yargılardır. Ahlaki bakımdan bir değeri dile getirir. Bunlara biçim değiştirmiş yargılar gözüyle bakabiliriz. Örneğin; “Yalan söylemek kötüdür.", "Ölçülü yaşamak iyidir." yargıları as­lında "Yalan söyleme!", "Ölçülü yaşa!" biçiminde birer buyruktan başka bir şey değildir. Bu buyruklar, kuşkusuz toplumdan topluma, bir toplumda da zamanla değişir. Ama değişmeyen, her toplumun kendi ahlak kurallarını ge­çerli sayması ve onları gerektiğinde yaptırımlarla korumasıdır.

Ahlak yargıları bilim yargılarından farklıdır. Bilim, kendi sınırlı alanına giren "var olan şeylerdeki sorunları araştırır. Bu sorunlardan çözebildiklerini, eskiden çözülmüş olanlara ekleyerek yeni kuşaklara aktarır. Bilim; göz­lem, deney ve düşünmeye dayandığından elde ettiği yargılar, herkes tarafından kabul edilen evrensel yargılardır Buna karşılık ahlak yargıları değerlere ilişkin yargılardır. Bu yargılarda bir övme ya da yerme ögesi işe karışır. Oy­sa olgularla ilgili yargılarda bu öznel öge yok gibidir. Nitekim, bilimde bir bilginin doğru diye kabul edilebilme­si için onun kesinlikle doğrulanmış ya da belgelenmiş olması gerekir.

Ahlak yargıları din yargılarından da farklıdır. Din, dine temel yapılan ve doğruluğuna inanılan birtakım iddi­alara (dogmalara) dayanır. İnsan ve dünya ile ilgili hemen her şeyi önceden belirlendiği biçimde açıklar ve an­lamlandırır. Bu bakımdan zaman ve koşulların değişmesine karşın dinsel yargılar değişmez. Oysa ahlak yargıları değişir.